DBC Deep Dive: Decentralized Autonomous Organizations
Dit artikel is onderdeel van de reeks #DBCDeepDives over Digital Assets en Web3 in samenwerking met LekkerCryptisch. Met speciale dank aan Niek van der Voort van the Dutch DAO & Modular Labs.
Al eeuwen organiseren mensen zich op verschillende manieren. Afhankelijk van de doelen die ze willen bereiken en de middelen die ze tot hun beschikking hebben, wordt er voor een bepaalde organisatiestructuur gekozen. Met de opkomst van blockchain-technologie is er een heel nieuw speelveld met bouwstenen ontstaan om organisaties vorm te geven.
DAO staat voor Decentralized Autonomous Organization, oftewel een gedecentraliseerde zelfstandige organisatie. Het is een organisatiestructuur met als kenmerk dat hiërarchische aansturing ontbreekt. Een DAO bestaat uit een groep mensen die een gezamenlijk missie delen en op een democratische manier kunnen stemmen over manieren waarop ze die missie bereiken. Een belangrijk onderdeel is dat leden uit de groep zelf voorstellen kunnen inbrengen, waarover vervolgens gestemd kan worden. Deze vorm van governance wordt gefaciliteerd met blockchaintechnologie. DAO’s maken daarbij gebruik van smart contracts, dat zijn programma’s die ervoor zorgen dat handelingen automatisch worden uitgevoerd wanneer er aan bepaalde criteria wordt voldaan. Dit maakt het mogelijk om beslissingen te nemen en taken uit te voeren op een transparante, snelle en gedecentraliseerde manier.
Ontwikkeling van de DAO
De geschiedenis van DAO's gaat terug naar 2016. In dat jaar werd de eerste DAO gelanceerd op het Ethereum netwerk. “The DAO” werd opgericht als een experiment om te kijken of het mogelijk was om een organisatie neer te zetten die volledig gedecentraliseerd werd geleid door code. Door de complexiteit van het systeem werd de eerste DAO door een lek in het smart contract gehackt, wat initieel leidde tot een verlies van miljoenen dollars aan Ether. Het experiment eindigde in veel ellende. Het was een enorme teleurstelling, maar het leidde tot talloze waardevolle lessen voor de ontwikkelaars en gebruikers van blockchaintechnologie om veiliger en transparanter te bouwen.
Zo leidde het debacle tot gebruiksvriendelijkere en veiligere bouwstenen en tooling voor de DAO's die erna kwamen. Ook het concept van DAO evolueerde. Van een bijna volautomatisch bedrijf (The DAO) zijn er nu uiteenlopende soorten DAO’s ontstaan die vooral interessant zijn vanwege de platte organisatiestructuur en daarmee gepaard gaande wendbaarheid. Zo zijn er Investment DAO’s -voor financieel rendement- en Grant DAO’s die door communities worden opgezet om geld te verzamelen en te alloceren, voor bijvoorbeeld de doorontwikkeling van een specifiek blockchain-ecosysteem of voor natuurbescherming. Een andere variant is de Protocol DAO, die wordt gebruikt om de macht van een kernteam te verplaatsen naar de community, zoals bijvoorbeeld crypto-exchange Shapeshift heeft gedaan. En ook zijn er Media DAO’s die ernaar streven om actief participerende communityleden gedeeld eigenaarschap te geven over een media-outlet en diens verdiensten. De gedachte is dat deze DAO’s sneller kunnen groeien omdat een actieve community de marketing, communicatie, uitvoering en allerlei andere taken op zich neemt.
Het grote verschil tussen een DAO en platte online samenwerkingsvormen van 15 jaar geleden is de toegenomen beschikbaarheid van krachtige “Lego” bouwstenen en de introductie van de zogegenaamde governance token. Deze token introduceert automatisch een aandeelhouderschap en het belang om voor je DAO te handelen. Het mede-eigenaar zijn van het bereiken van het doel zorgt ervoor dat je extra betrokken bent en dat je eerder in beweging komt omdat je ook de vruchten wil kunnen plukken in de toekomst.
Belang van goede regulering
Op termijn kunnen DAO’s de manier waarop we organisaties vormgeven rigoureus veranderen. Toch liggen er nu nog wel een aantal uitdagingen. Uit het onderzoeksoverzicht van Niek van der Voort blijkt bijvoorbeeld dat er nog veel onduidelijkheden zijn op juridisch vlak. Wanneer is iemand hoofdelijk aansprakelijk voor het handelen van de DAO waar hij of zij onderdeel van uitmaakt? Kan iemand wel de verantwoordelijkheden en consequenties overzien? Maar ook de rechtspositie van DAO’s zelf is verre van helder. In sommige landen worden DAO's nog niet formeel erkend als juridische entiteiten en kunnen ze uitdagingen ondervinden bij het uitvoeren van dagelijkse activiteiten, zoals het ontvangen van inkomsten of het betalen van rekeningen. Het is belangrijk om te benadrukken dat de regulering van DAO's nog steeds achterloopt op de ontwikkelingen in de praktijk en er nog veel onzekerheid is over hoe DAO's zullen worden gereguleerd in de toekomst. Het is dan ook vanzelfsprekend om nauw samen te werken met juridische experts en overheidsorganisaties om te begrijpen hoe DAO’s binnen de bestaande wetgeving kunnen opereren en om te werken aan de ontwikkeling van toepasbare regels voor de toekomst.
Tokens & regulering
Het belang van goede regulering en het begrip daarvan is ook terug te vinden bij het gebruik van tokens als incentive. Tokens worden vaak gebruikt in DAO's om gebruikers te belonen en te motiveren voor hun bijdragen aan de organisatie en daarmee zeggenschap te verdienen.
Deze tokens kunnen daarbij op verschillende manieren worden verdiend. Gebruikers kunnen ze bijvoorbeeld verdienen door bij te dragen aan het ontwikkelen of onderhouden van de DAO, door het uitvoeren van taken of door het beschikbaar stellen van middelen aan de organisatie.
De tokens kunnen vervolgens worden gebruikt om deel te nemen aan besluitvorming binnen de DAO of om toegang te krijgen tot specifieke voordelen of producten binnen de organisatie. Dit maakt tokens een krachtig hulpmiddel voor het creëren van betrokkenheid en samenwerking binnen een DAO en voor het aantrekken van middelen voor de organisatie. Maar in sommige landen kunnen deze tokens worden beschouwd als financiële middelen en onderworpen zijn aan specifieke wetgeving, zoals beleggingswetgeving. Begrip van relevante wetgeving bij het opzetten en gebruiken van incentive tokens binnen een DAO is dan ook noodzakelijk. Als DAO's goed worden gereguleerd, kunnen ze een krachtig hulpmiddel worden voor gedecentraliseerde besluitvorming en samenwerking op een wereldwijde schaal.
The Dutch DAO
De Dutch DAO, een groep mensen die probeert te onderzoeken en te delen wat er in de wereld al gaande is rondom DAO’s, werkt daarom samen met CMS en Pels Rijcken aan een Legal Paper over DAO’s. Naast de legale aspecten houdt De Dutch DAO zich daarnaast ook bezig met “werken binnen een DAO”. Wat komt erbij kijken om actief te zijn in een DAO? En waar dien je dan rekening mee te houden? Ook hebben zij de intentie om als proef een InvestmentDAO op te zetten waarin individuen en investeerders samen kunnen deelnemen. Zij willen op deze manier onderzoeken waar ze tegenaan lopen en wat ze ervan kunnen meenemen om het landschap van DAO’s verder te ontwikkelen.
TU Delft: onbreekbare DAO vereist extreme decentralisatie
Hoewel de naam ‘DAO’ onveranderd wordt gebruikt, rijst de vraag hoe Decentraal en Autonoom de meeste DAO’s zijn en in hoeverre deze dus een Organisatie betreffen (in juridische zin). Decentraliteit is van belang om ervoor te zorgen dat een DAO niet van buitenaf een halt kan worden toegeroepen, net zoals dat het geval is bij het internet en blockchain-protocollen zoals Bitcoin en Ethereum. Maximale of zelfs extreme decentraliteit is ook de insteek van onderzoekers van TU Delft (Chotkan, Decouchant & Pouwelse), die ernaar streven om alle zwakte die centralisatie met zich meebrengt uit het concept van DAO’s te verwijderen. Volgens hen zijn DAO’s alleen ‘onbreekbaar’ wanneer alle componenten ervan in extreme mate zijn gedecentraliseerd. In de praktijk komt dit er volgens hen neer op dat er een sociaal-technisch systeem ontstaat dat bestand is tegen juridische en economische aanvallen, omdat geen enkel individu of organisatie het functioneren ervan in gevaar kan brengen. Het gaat om extreme decentralisatie van alle essentiële DAO-componenten zoals het bestuur, de gemeenschappelijke financiën en operatie. Hierdoor kan elke partij een DAO creëren zonder gehinderd te worden door centrale autoriteiten. Verder onderzoek is nog wel vereist, maar volgens de onderzoekers is door dit onderzoek een eerste grote stap gezet in de richting van het ontwrichten van de huidige gecentraliseerde organisaties middels deze sterk groeiende Web3-technologie.
Kortom, de DAO is veelbelovend, zo ook volgens het World Economic Forum, maar nog volop in ontwikkeling. De komende tijd zullen alle facetten van DAO’s verder moeten worden uitgelicht en uitgeprobeerd. Wellicht komen we zo tot de democratische gedecentraliseerde organisatievorm van de toekomst. De DBC organiseert samen met de KvK op 21 maart een bijeenkomst over de juridische aspecten van DAO's. Tijdens deze bijeenkomst zal ook het Legal Paper van The Dutch DAO, Pels Rijcken en CMS gelanceerd worden. Vanzelfsprekend zal het rapport daarna op de website van de DBC worden gedeeld.